Recep Yavuz yazdı… Kaptan S.O.S. veriyor!

Zincirin halkalarını bilirsiniz;
Tur operatörü turisti bulur,
havayolu ülkeye getirir,
araç otele götürür,
ve otelde tatil başlar…

Bunlardan herhangi birinde yaşanan aksaklık turizm faaliyetini zora sokar. Her biri, bir yandan kendi sorunları ile uğraşırken, diğer yandan birbirlerini de kollarlar.

Zincirin en önemli halkalarından biri olan taşımacılardan kötü sinyaller geliyor. Çok büyük sorunlarla baş başa kaldıkları 2022 sezonunda seslerini pek duyuramadılar ve çoğu kez işi kotarma pahasına rizikolara girerek, sorunlarla dolu sezonu güç bela bitirebildiler. Yaşadıkları zorluklara rağmen 13 milyon misafiri havalimanından otele, otelden havalimanına taşımayı başardılar. Sadece transferler için yaklaşık 3000 Şoför ve 8000 D2 belgeli araç ile Kemer-Alanya arasında 1 milyondan fazla sefer gerçekleştirildi.

Bütün bunlar olurken, araç yetersizdi, şoför azdı, planlamalar tutmuyordu ve sürekli artan yakıt maliyetleri ile bütçeler allak bullak olmuştu. Bunlara rağmen büyük bir skandal yaşamadan sezonun bitmesi bence mucizedir. Ancak böyle giderse seneye aynı mucize gerçekleşmeyebilir, sorunlara bir an önce odaklanılmalı ve kalıcı tedbirler alınmalı.

Antalya Kent Konseyi Turizm Çalışma Grubu olarak Kasım ayı toplantımızı bu konuya ayırdık ve mümkün olduğunca tarafların katılımı ile görüş alışverişinde bulunduk. ‘Bizim sorunlarımız kazalardan sonra gündeme geliyor ‘ serzenişi ile başlayan toplantıda isabetli tespitler ve çözüm önerileri ortaya atıldı. En çok dile getirilen 6 konuya bir göz atalım isterseniz:

1. Şoförler sektörü terk etti, Afgan ya da Suriyeli şoförler gelebilir

Pandemide kontak kapatan yüzlerce turizm şoförü sektörü terk etti ve bir daha geri dönmedi. Turizmin belirsizliği, ağır çalışma koşulları ve düşük kazanç bunda önemli rol oynadı. Aşırı sıcağın altında günde 14-15 saate varan ve dinlenmeye, kişisel bakıma imkan vermeyen çalışma düzeni şoförleri canından bezdirdi. Artık yaş almış emektar kaptanların sürekli bavul indirip, bindirecek hali de kalmadı. İşindeki tek heyecanı turistin vereceği bahşişe kilitlenmiş olan Şoförler için meslekte kalmanın pek bir cazibesi yok. Gittikçe azalıyorlar ve yerine yenileri gelmiyor. Taşımacı 2023 sezonunu kara kara düşünüyor, zira artık birçok şoförsüz araçları var.

2. Dinlenme istasyonları şart

Yaz boyunca Kemer-Alanya arasındaki yoğun trafikte şoförlerin Transfer aralarında dinlenebilecekleri, yemek yiyebilecekleri, duş alıp, tıraş olabilecekleri istasyonlara ihtiyaç var. Bedenen yıpranan şoförlerin dinlenmeye gerçekten çok ihtiyaçları var. Yorgun, bakımsız, mutsuz bir şekilde ayakta kalmaya, hizmet vermeye çalışan şoförler, birer saatli bombaya dönmüş durumdalar ve sektörden birer birer uzaklaşıyor. Kemer, Side ve Alanya’da şoförlere ait kurulacak dinlenme tesisleri bütün bu şikayetleri ortadan kaldıracaktır.

3. Turist taşıması artık küçük araçlara yöneldi

Son yıllarda Rus misafirlerin talepleri ile başlayan VIP araç taşıması, pandemi ertesi daha da arttı. İmkanı olan turist farkını vererek kendisi ve ailesine özel bir araçla seyahat etmeyi tercih ediyor. Her lüksün bedeli olduğu gibi bunun da bedelleri tabii ki var: Otobüsler yerini küçük segment araçlara bırakınca, buna bağlı olarak araç ve şoför ihtiyacı doğdu, çoğalan araç sayısı ile trafik arttı, toplu taşıma yerine VIP araç uygulaması ile yakıt israfı aldı başını gitti.. Bir otobüslük iş 10-15 araca dağıldı. Eğer bu eğilim devam ederse, araç sorunu daha da artacak ve bu sene yaşandığı gibi alanda ya da otelde araç beklemeleri artacak ve belki de turistler taksilerle taşınacak. Araç sorunu gittikçe büyüyor. Yeni araç yok, olsa bile rakamlar uçuyor. Geçtiğimiz yıllarda Antalya, diğer illerden gelen araçlarla takviye oluyordu. Artık o bölgelerde de işler yoğun olduğundan ilave araç gelmiyor.

4. Tek-tekçiler

Taşımacılar sezon başında acentelerle kapasite ve fiyat konularında anlaşmalarını yapıyorlar. Taşıma filosu ve taşınacak turist sayısı yaklaşık olarak belli. Ancak sezon içerisindeki yoğunluğu gören araç sahipleri filodan ayrılıyor ve Tek-Tekçi denen bağımsız birer taşımacı rolüne bürünerek, zor durumda kalmış acentadan istediği rakamı alıyor ve daha çok para kazanıyor. Bazen de normal fiyatın altına girerek işi koparmak üzere rizikoya giriyor. Filodan ayrılanlar taşımacıyı zor durumda bırakırken, turisti bekletmek istemeyen acentayı da her koşulda çalışmaya razı ediyor. Ve hatta kendisi de çalışma saatlerinin üzerine çıkarak riziko alıyor. Sektörün %30 u tek tekçilerden oluşuyor. Bu konuya ivedilikle bir çözüm gerekiyor.

5. Fiyat keşmekeşi

Taşımacılara göre fiyat işin kalitesi ve şoförün insanı koşullarda çalışması için en önemli belirleyici iken, acentalar, sürekli fiyat artışının turiste yansıtılamayacağı konusunda hemfikir. Değişken olan yakıt artışının yansıtılması tartışılmıyor, ancak bu artışların diğer kalemlerin üzerine eklenerek fiyatların işin içinden çıkılmaz bir hal almasını kabul etmiyorlar. Fiyatlar zaten yakıt fiyatına endekslenmiş durumda. Taşımacılar ayrıca Euro ya da Dolar ile ödeme yapılmasını talep ediyorlar. Bunu iyi düşünmeleri gerekir, her zaman lehlerine olmayabilir. Acentalar da ne ödenirse ödensin şoförlerin çalışma şartlarının değişmeyeceğini, bunun firmaların kendi içlerindeki bir vizyon meselesi olduğunu düşünüyorlar.

6. Taşıma kapasitesine göre planlama yapmalı

Hem taşımacıların, hem acentaların önemli bir soruna ortak bir çözüm önerisi var: taşımacılar kapasitelerinin taşıyabileceği kadar anlaşma yapsınlar. Bir çok taşımacı kapasitesinin üzerinde işe talip oluyor ve sezunun ortasında hem kendisini, hem acentayı zora sokuyor ve gerginlikler yaşanıyor. Burada sorumluluk taşımacıya düşüyor.

‘Öncelikle bakış açımız değişmeli’

Bunlar dile getirilen en önemli konular. Ben de küçük bir katkı yapayım; yıllarca transferler, turlar yapmış biri olarak benim önerim, öncelikle turizm şoförlerine bakış açımızın değişmesi yönünde. Can taşıyan kaptanları maalesef ihmal edip, önemsemiyoruz.
Yurt dışında yaptığımız operasyonlarda sıklıkla yaşadım, otobüsün şoförü adeta Alay komutanı edasında. Girit’te, Hırvatistan’da, Karadağ’da şoföre ‘Aslan Parçası’ biz de ise ‘Şoför parçası’ bakışı mevcut. Uçağın pilotuna gösterilen ihtimamın yarısı turistlerin canını teslim ettiğimiz turizm şoförlerine maalesef gösterilmiyor.
Turizm şoförlerimiz yıllardır turist anketlerinde birinci sırada çıkarlar. Haliyle ilk ve son kişi olarak turistin gözünde önemli bir etkileri vardır. Mutlu şoför, mutlu turist demektir.
Sorunları sadece şoföre indirgemek istemiyorum, yukarıda belirttiğim ve burada yazmaya yerimin yetmeyeceği bir çok konuyu görüşmek üzere, tüm tarafların Valimizin Başkanlığında Aralık ayında, henüz işler durgunken bir araya gelip bu konuları enine boyuna konuşması, 2023 sezonuna daha huzurlu girmemizi sağlar.

Artık sözde kalmamalı….