GM TURİZM VE YÖNETİM DERGİSİ ÖZEL HABER
Dünya’daki ünlü finans ve yatırım uzmanları, 2015 yılında küresel sermayenin konaklama sektörüne odaklandığını ifade ediyor. 2015 yılında binlerce yeni otelin hizmete girmesi bekleniyor. UNWTO, 2014 yılının uluslararası ziyaretçi trafiği rakamlarına göre dünyada seyahat edenlerin sayısı yüzde 4.7 artarak 1 milyar 138 milyona ulaştığı belirtiliyor. 2012 yılında yapılan araştırmaya göre dünyadaki otel oda sayısının 13,4 milyon olduğu ifade ediliyor. Her yıl binlerce otel ve buna paralel olarak yatak kapasitesi eklenen turizm sektöründeki en önemli konu tabi ki SATIŞ. Artan yatak kapasiteleri ile birlikte uluslararası ve ulusal çapta satış ve pazarlama alanında gelişen dünya düzeni içinde satış ve pazarlama stratejileri de yenileniyor. Bu da turizm sektöründeki satış ve pazarlama müdürlerinin yapısının değişimini zorunlu kılıyor.
Birleşmiş Milletlere bağlı Dünya Turizm Örgütü (DTÖ) küresel turizm sektörünün 2014’de bir önceki yıla göre ilave 48 Milyar Dolarlık bir ihracata sebep olduğunu belirtiyor. Kişilerin kendi ülkeleri dışında tatil amaçlı bulunmalarını değerlendiren örgüt, 2014’de bu yolla toplam 1,245 trilyon dolarlık bir ‘turizm ihracatının’ gerçekleştiğini belirtiyor.(2013 – 1,197 milyon dolar). DTÖ, ülkelerde yabancı ziyaretçilerin sebep olduğu konaklama, yeme-içme, eğlence, ulaşım, alışveriş ve diğer hizmetler için yapılan harcamanın toplamı 2014’de yüzde 3,7 (48 milyar dolar) artarak 1,245 trilyon dolar olarak gerçekleştiğini ifade ediyor.
Yaklaşık 1,5 trilyon dolarlık ticari hacmi olan turizm sektörünün satış ve pazarlama alanındaki gelişmelerine ve satış ve pazarlama müdürlerinin önemine değinmeden önce turizm sektörü hakkındaki önemli bilgilerin detaylarını sizlere aktaralım.
2014 YILINDAKİ ZİYARETÇİ İSTATİKSİKLERİ
Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) tarafından yapılan açıklamada; 2014 yılı ilk sonuçlarına göre uluslararası ziyaretçi trafiğinin yüzde 4,7 artarak 1 milyar 138 milyona çıktığı belirtiliyor. Ziyaretçi trafiği, Amerika’da yüzde 7, Asya Pasifikler’de yüzde 5, Avrupa’da yüzde 4, Ortadoğu’da yüzde 4 ve Afrika’da da yüzde 2 dolayında gelişme gösterdiği ve alt bölgelerde ise; Kuzey Amerika’nın yüzde 8, Kuzeydoğu Asya, Güney Asya, Akdeniz, Kuzey Avrupa ve Karaiplerin’de yüzde 7’şerlik yükseliş yaşandığı ifade ediliyor. Açıklamada; en çok ziyaretçi çeken ve gönderen Avrupa’nın 2014’te yüzde 4 gelişme göstererek 22 milyon dolayından daha fazla ziyaretçi aldığı ve Avrupa’nın toplamda 588 milyon ziyaretçiye ulaştığı yer alıyor.
Avrupa içindeki büyümenin ise, Kuzey ve Güney Avrupa ile Akdeniz kıyılarına sürüklendiği, diğer yandan Batı Avrupa’nın yüzde 2 gelişirken, Orta ve Doğu Avrupa’nın 2013 yılını tekrar ettiği söyleniyor. Araştırmada, 2013’e göre 13 milyon daha fazla ziyaretçi çeken Asya ve Pasifikler’in ise 263 milyon kişiye ulaştığı, en iyi performansı Kuzeydoğu Asya ile Güney Asya’dan olduğu kaydediliyor. Amerika kıtasında da yüzde 7’lik büyüme ile 13 milyon ilave ziyaretçi sağladığı belirtiliyor.
Ayrıca, 181 milyon ziyaretçi trafiğine ulaşan bölgede, Kuzey Amerika’nın yüzde 8, Meksika’nın yüzde 10’dan fazla büyüme gösterdiği, Karayiplerin yüzde 7, Orta ve Güney Amerika’nın da yüzde 6’şar yükseldiği ifade ediliyor. 2014’te yüzde 4 büyüyen Ortadoğu’nun ise 2 milyon fazla ziyaretçi ile 50 milyon, Afrika’nın ise 56 milyon ziyaretçiye ulaştığı söyleniyor.
2012 YILINDA DÜNYADA TOPLAM OTEL ODASI SAYISI 13,4 MİLYON
STR Global, 2012 yılında yaptığı araştırmada küresel otel odaları sayısının 2000 yılından bu yana 2 milyon 315 bin adet artarak toplamda 13 milyon 443 bin 14’e ulaştığı ve son 12 yıllık periyotta dünyada otel odası sayısının yüzde 1,6 arttığını ortaya koyuyor. Artış yaşayan lider bölgelerin ise; yüzde 2,7 ile Asya – Pasifik ve yüzde 2,5 ile Orta Doğu – Afrika olduğu belirtiliyor. Araştırmada; Avrupa’da son 12 yıllık periyotta oda sayısı artışının yüzde 1,1 olarak gerçekleştiği, Avrupa pazarındaki büyük değişikliklerin ise üst ve orta – üst segmentlerde yaşandığı, üst segmentteki oda sayısının yüzde 39, orta – üst segmentteki artışın ise yüzde 41 olduğunu belirtiyor. Araştırma, Avrupa’da Şubat 2012 itibarıyla toplam 1 milyon 760 bin 420 otel odası bulunduğunu ifade ediyor.
2015’TE DÜNYADA 2700’DEN FAZLA LÜKS OTEL AÇILACAK
Son yıllarda dünya genelinde artan otel yatırımları hız kesmeden sürüyor. Ekonomik krizlere rağmen otel yatırımlarının devam ettiği görülürken, 2015’de de binlerce yeni otelin hizmete girmesi bekleniyor. Almanya merkezli otel yatırımları araştırma kuruluşu Tophotelprojects’in verileri, 2015 yılı içerisinde dünya genelinde 2 bin 768 yeni 4 ve 5 yıldızlı otel hizmete açılacağını ortaya koyuyor. Yeni 4 ve 5 yıldızlı otel açılışında, son yıllarda seyahat sektöründe lokomotif bölge haline gelen Asya kıtasının 899 otelle birinci sırada yer alacağı belirtiliyor. Ülke bazında ise ABD, 632 yeni otelle ilk sırada yer alıyor. Almanya’da 235, Çin’de 231, Hindistan’da ise 103 yeni 4 ve 5 yıldızlı otelin hizmete gireceği ifade ediliyor.
2015’TE 68 MİLYAR DOLAR’LIK OTEL YATIRIMI
Bu yıl yapılacak yeni küresel yatırımlarda konaklama sektörü başı çekiyor. Dünyaca ünlü pazarlama, yatırım uzman ve danışmanlık şirketi Jones Lang LaSalle (JLL), 2015’deki küresel sermayenin konaklama sektörüne odaklandığının altını çiziyor. JLL emlak uzmanları, Çinli yatırımcıların öncülüğünde konaklama sektörünün büyük bir sermaye çekeceğini ve Çin’in, otel yatırımlarıyla 2015’e damga vuracağını söylüyor. Aynı uzmanların hazırladığı raporda; otelcilik sektöründeki para transferlerinin bu yıl ilk defa rekor yılı kabul edilen 2007 yılını geride bırakacağı da ifade ediliyor. Otelcilik sektöründe Avrupa, Ortadoğu ve Afrika pazarında 24,7 milyar dolarlık alım/satım gerçekleşeceği, aynı rakamın Amerika kıtasında 34,5 Milyar Doları bulması bekleniyor. 8,5 Milyar Dolar ile en düşük hareketin Asya bölgesinde kayda geçmesi öngörülüyor. Dünya genelinde otel alım/satım pazarında 68 Milyar Dolar’ın el değiştirmesi bekleniyor. Bu rakam 2014’e göre yüzde 15’lik bir artışa karşılık geliyor. JLL Hotels & Hospitality Global CEO’su Mark Wynne-Smith, otelcilik sektörü eskisine göre çok daha istikrarlı hale geldiğini ve bundan dolayı cazibesini artırdığını, küresel seyahat hareketlerinin sürekli ivmeli bir artış gösterdiğini ve küresel krizlere bile dayanıklı bir görüntü sergilediğini ifade ediyor. Wynne-Smith’e göre Çinli yatırımcıların güçlenmesi ve otelcilik sektörüne eğilmeleri, bu artışta büyük bir rol oynuyor. Her ne kadar 68 milyarlık hacmin büyük bir bölümü Amerika ve Ortadoğu menşeli yatırım grupları tarafından gerçekleşecek olsa da, Çinlilerin yatırım hacmi en büyük büyümeyi gösteriyor. Rapora göre; bu sektördeki en fazla ilgi görecek lokasyonlar ise Çin, Brezilya, Kuzey Amerika, Güney Afrika, Kolombiya ve Endonezya.
Bu bilgilerin ışığında dünyadaki otel oda sayısı ve ticari hacmi gün geçtikçe artan turizm endüstrisinin kilit noktası olan satış müdürlerinin yaşadığı problemlere bir göz atalım.
Satışçıların bedensel sağlık problemleri
* Dengeli beslenmiyor
* Sürekli iş düşünüyor
* Telefonu 24 saat açık
* Hobisi yok, keyif alacağı şeylere ayıracak vakti yok
* Yorgun ve bitkin
Satışçıların duygusal sağlık problemleri
* Sıkça ret cevabı alıyor
* Çalıştığı kurum yarın sabah var olacak mı bilmiyor
* Kendisini işiyle önemsiyor, oradaki başarılarıyla takdir ediliyor
Satışçıların zihinsel sağlık problemleri
* Ağır ilaçlar kullanıyor, bu yüzden dikkati dağınık
* Mesleki altyapısı yeterince desteklenmiyor
* Yöneticisinden sağlıklı ve kaliteli geri bildirim alamıyor, çünkü yönetici de yoğun
* İşini zenginleştirecek yeni disiplinlerden haberdar değil
Yukarıda verdiğimiz bilgilere göre; turizm sektöründe gelişmeler artıkça, satış konusundaki rekabetin hız kesmeden ve büyüyerek devam ettiği görülüyor. Buna paralel olarak turizmdeki satış ve pazarlama müdürlerinin görevleri ve sorumlulukları da her geçen gün artıyor. Artan otel ve yatak sayısı, teknolojik gelişmeler, yeni dünya düzeni her şeyi baştan yaratıyor. Teknolojinin kanımıza işlemesiyle birlikte yeni nesil satış kanallarından bahsediliyor ve bu kanallar hızla devreye sokuluyor. Biz de bu konunun önemini vurgulamak için ülkemizin önemli otellerinde çalışan ve satış ve pazarlama konusunda mesleki tecrübeye sahip aktörleriyle röportajlar gerçekleştirdik. Onlara günümüzde iyi bir satış ve pazarlama müdürünün nasıl olması ve olmaması gerektiğine dair sorular yönelttik. İşte profesyonellerden aldığımız cevaplar…
Cem Özdağ – Group Hotels Satış Pazarlama Direktörü
Bizim yaptığımız işin de büyük bir bölümü istatistiğe dayanıyor. Bu yüzden satış müdürlüğü; yaptığı işi ne kadar doğru ölçtüğü ile ilgili doğru orantılı. Geçtiğimiz seneki fiyatlar, şimdiki fiyatlar, enflasyondaki artış oranları, devalüasyonlar. Her şeyi doğru ölçmeli, tüm bunları içeren raporlar hazırlamalı ve elindeki bu raporları iyi okuyarak analiz etmeli. Kulakları her yere açık olmalı. Nerede, nelerin olduğu ile ilgili güncel konulardan haberdar olmalı. Tunus’taki patlamadan, Almanya’daki ırkçı cinayetlere kadar; Rusya’ daki petrol üretiminden, Tayland’ daki yağmur mevsimlerine kadar tüm gelişmeler ile ilgili bilgi sahibi olmalı. Çünkü bizim sattığımız ürün, tüm bu etkenlerden bir şekilde nasibini almakta, direk ya da dolaylı olarak etkilenmekte. Bunun için iyi bir satış müdürü dünyaya açık olmalı, iyi analiz etmeli ve buna göre strateji belirlemeli. Şöyle de bir gerçek var: Gerektiğinde patronunu ya da üstünü iyi yönetebilmelidir. Çünkü otel satış müdürleri olarak, tur operatörleriyle patronlar arasındaki noktada yer alıyoruz. Bu çerçevede Tur operatöründeki bilgiyi patrona doğru aktarmalı, patronunun da beklentisini tur operatörüne doğru ifade edebilen kısımda olmalı. Hem temsil kabiliyeti, hem ikna kabiliyeti, hem de anlatım kabiliyeti yüksek insanlar olmalı satış müdürleri.
Satış müdürü nasıl olmamalı?
Ürün patronun, satış müdürü de bu ürünün temsilcisidir. Ürünün fiyatını tur operatörüne soran kişi satış müdürü olmamalı. Aksine ürünün fiyatını belirleyen kişi olmalıdır.
Ersin Kahraman- Akka Anttedon Satış- Pazarlama Müdürü
Bir satış müdürü öncelikle matematiğe hakim olmalıdır. Satış müdürü fiyat analizi yapabilmelidir. İşler ya da sezon kötü gidiyor olsa da geçmiş yılların araştırmalarını yapılmalıdır. Kendi tesisine sahip çıkarak, tesisini kendi malı gibi korumalıdır. Tesisin her noktasına hakim olmalıdır. Karşıdan gelecek hamleleri önceden tahmin edebilme yeteneğine sahil olmalıdır.
Bir satış müdürü nasıl olmamalı?
Fuarlar, içki masalarına dönüştürülmemelidir. Rusya’da özellikle Antalya otelleri üzerine yaklaşık 4000 kişi ile yapılan bir ankete göre; en büyük sorunun misafirlere karşı olan lakayt tavırlar olduğu ortaya çıkmış. Bu da misafirin ister istemez, hizmeti daha iyi veren otellere yöneldiğini göstermiştir.
Gökhan Ramazanoğlu- Limak Atlantis De Luxe Hotel & Resorts-Satış & Pazarlamadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı
Öncelikle iyi bir satış ve pazarlama müdürünün sürekli kendini güncellemelidir. Piyasa koşullarını ve de teknolojiyi sürekli takip ederek, kendi işletmesinin de yapısal durumunu göz önünde bulundurarak kararlar vermeli ve uygulamaya sokmalıdır. Orta ve uzun vadeli planlarını sürekli değiştirmemeli ve istikrarlı olmalıdır. İstikrar kendisine ve çalışanlarına güven getirecek, güvenin sağlandığı bir ortamda da muhakkak başarı gelecektir. Kısa, orta ve uzun vadeli planlama yapmalıdır. Özellikle kısa vadeli planlarının yürümediğini çabuk anlamalı, yanlışta ısrar etmemeli, zaten var olan b planını devreye ivedilikle sokmalıdır. Bir karar aldığında bunu ekibine çok net anlatmalı ve ekibinin de bunu anladığını anlamalıdır. Aynı dili konuşmayan bir satış ekibinin, güven kaybından dolayı hem dışarıya karşı hem de başarılı olma şansı maalesef yoktur. Başarıya giden yolda ekibini çok iyi motive etmeli ‘’ben’’ yerine bizi tercih etmelidir. Fayda fiyat endeksine bir alıcı gözüyle bakabilmeli, özellikle de fiyatlama yaparken muhakkak tüm koşulları vereceği kondisyonlarla doğru orantılı hale getirmelidir. Aksi takdirde orta ve uzun vadede kazanma şansı maalesef yoktur. Satın alan kişiyi sadece bir kere kandırabilirsiniz. İkinci bir defa kandırmazsınız. Bu durumda, oldukça maliyetli olan yeni misafir bulma yoluna gidersiniz ki bu da işin en pahalısıdır. İlaveten risk içerir. Bir satış müdürü ön gördüğü bütçeye doğru orantılı olarak değerlendirilmelidir. Bütçede sapmalar muhakkak olacaktır. Ancak standart sapmanız yüzde 10’u geçmemelidir. Mücbir sebepler dışında, söz konusu sapmanın fazlası da azı da başarısızlık olarak değerlendirilmelidir.
Hülya Ergüler – Crowne Plaza Bursa Conventıon Center & Thermal Spa- Satış & Pazarlama Direktörü
Marka konumlandırmasını doğru noktada konumlandırmalıdır. ( Markanın sağladığı avantajlar, lokasyon, rakipler, fiyatlar gibi birden fazla kriteri baz alarak ). Markayı pazarda doğru yere oturtabilmek için destekleyici ve yürütücü satış ve pazarlama stratejilerini belirlemeli ve bunların uygulanmasını sağlamalıdır. Farklı segmentasyonlarda satış kanallarını oluşturup bu doğrultuda bütçelerini hazırlamalıdır. Belirlenen hedefleri baz alarak, ekibin bu hedeflere yönlenmesini sağlamalıdır. Stratejileri destekleyici tanıtım faaliyetlerini yürütmelidir. Ekibine örnek bir lider, adil bir yönetici olmalıdır. Pazardaki dalgalanmaları öncesinde saptayarak aksiyon alabilmelidir. İç işleyişte dengeleyici olmalı, yapılan satışın operasyonel sonuçlarını değerlendirebilmelidir. Gerek müşteriye gerekse çalışanına her daim güven vermelidir.
İyi bir satış müdürü nasıl olmamalı?
Rakiplerini küçümsememelidir. Fiyatlar konusunda maliyetleri düşünmeden hareket etmemelidir. Rekabet yaratabilmek için ekibinde eşitlik kuralını çiğnememelidir. Raporları takip etmeksizin hareket etmemelidir. Saha sonuçlarını değerlendirmeden aksiyon almamalıdır. İç işleyişte diğer birimlerle sorumlu olduğu ekibin koordinasyonu arasında uçurum yaratmamalıdır. “Fiyat düş, işi al” politikasını kullanmamalıdır.
İlkay Ali Şahbaz – Elegance Resort Satış Pazarlama Müdürü
İyi bir satış müdürü, iyi bir ekibe sahip olmalıdır. Başarı, bireysel değil ekip işidir. Yöneticilikten ziyade, iyi bir lider olmalıdır. Ekibine zaman yönetimi ve risk yönetimi gibi konuları uygulamalı olarak anlatmalıdır. Ekibine yön göstermeli, ekibinin fikirlerini mutlaka almalıdır. “kontrolü serbest bırakmadan, kontrollü serbest bırak” anlayışıyla ekip arkadaşlarına yetkinlik vermeli ve onların isteklerini onlarla ortak karar vererek onlara son haliyle uygulatmalıdır. Gözlerinde ilk etapta amirleri/üstleri değil de; onlara yardımcı olan, destek veren, saygı duydukları bir çalışma arkadaşı özelliklerini kendileri benimsemelidir ve ekip arkadaşlarına duyduğu güveni sık sık dile getirmelidir. Böylece bu tür yapılan söylevler ekip arkadaşlarının özgüvenlerinin gelişmesinde yardımcı olacaktır. Bu başarılı olmak için önemli olduğu gibi; içlerinden bazılarının gelişmesini ve gelecekte sizin yerinizi almasını da sağlayacaktır. Tabii Sizin de daha üstlere gitmenizi… Satış çok yönlü bir bir aktivitedir. Pek çok sorumluluğu, iş kısımlarını ve görevlerini içermektedir. İyi bir lider satış yöneticisi olabilmek için pratikte uygulanabilecek bazı hususlara ve “ince noktalara” başlangıçta dikkat etmekte fayda olacaktır. İyi bir satış için sosyal medyayı da en az okumak yazmak kadar iyi ve kaliteli kullanmalıdır. Tüketicinin ihtiyacını iyi tespit edebilmeli ve ihtiyacını giderebilecek çözümler üretebilmelidir. Günümüzde sırf satış yapmak adına insanları sıkan, baskı yapan o kadar çok satış yöneticisi var ki. Tabi bu duruma bazı şirketlerin koydukları gerçekçi olmayan satış kotaları, hedefleri de neden olmaktadır. Bunların dışında öncelikli olarak iyi bir satış müdürü şu özelliklere sahip olmalıdır; şirketini, müşterisini ve ürününü iyi tanımalı, müşteri ilişkilerini her daim sıcak tutup geliştirebilmelidir. Müşterinin talep ve ihtiyaçlarını iyi analiz edebilmelidir. Müşteriye pozitif enerjisini yansıtabilmeli, samimi, ilgili ve dürüst olmalıdır. Zamanını ve risk yönetimini etkin kullanabilmelidir. Sözlü ve sözsüz iletişim ve ikna yeteneği güçlü olmalıdır.
Levent Solgun – Cappadocce Tour- Direktör
Anadilini gramer dahil çok iyi bilmelidir. Ruhsal dengesi sağlam olmalıdır. Herkesle selamlaşmalı, hiç kimseyi görmezlikten gelmemelidir. Güvenilir olmalıdır. Karizmatik olmalıdır. Şeffaf olmalıdır. Kendisine gelen mektup ve yazıları aldığını belirten cevabı hemen yazmalıdır. Çünkü bu işine olan ciddiyetin en önemli ifadelerindendir. Huzurlu ve dengeli bir aile yaşantısı olmalıdır. Çocukları sevmeli, gençlere güvenmelidir. Karşısındakinin anlattığı konuyu erken anlamış olsa da sözünü bitirmesini beklemelidir. “Dostlarını yönetici oldum” diye unutmamalıdır. Gülümsemeli ve karşısındakileri de gülümsemeye teşvik etmelidir. Çevresinde menfaatçi ve yalaka tabir edilen kişileri iyi tanımalı, onlardan karar mekanizmasında uzak durmalıdır. Bilgi işlem teknolojilerini çok iyi bilmeli, kullanmalı ve kullandırmalıdır. Turistik değil, bilgi ve gözlem dolu seyahatler yapmalıdır. Bilmediği konuları öğrenmede inanılmaz derecede azimli olmalıdır. Kendisini yönetici pozisyonuna layık görenleri utandırmamalıdır. Yerine getiremeyeceği sözleri vermemeli, verdiği sözü mutlaka yerine getirmelidir. Sinirli iken hiç bir karar vermemeli, kararı ertelemelidir. Yaptıklarını övmekten ziyade daha ileri başarılar için dayanak noktası olarak görmelidir. Tarafsız olmalıdır. Konuşma ve diyaloglarını hoş fıkra ve anekdotlarla süslemelidir. Uzmanı olmadığı konularda dinleyici rolü oynamalıdır. Gereksiz tartışmalardan kaçınmalıdır. İkna yolları kapanırsa görüşmeyi başka bir zamana ertelemeli veya güvenilen ortak bir danışmanla fikir alışverişinde bulunmalıdır. Kızma hakkını karşısındaki kullandıktan hemen sonra kullanmamalıdır. Elemanlarına ilgi ve şefkat göstermeli; konuşurken ses tonunu yükseltmemelidir. Hak ettiği ücreti almalı, aldığı maaşı hak etmelidir. Dış görünümüne dikkat etmelidir. Takdiri aleni, tenkit ve cezalandırmayı teke tek yapmalıdır. İşyeri ile ilgili acı gerçekleri amirlerine mutlaka bildirmeli, gizlememelidir. Bütün elemanlarını, onları huzursuz etmeden kontrol etmeli, eksiklikleri yönlendirerek gidermelidir. İşyerinde beyin fırtınası seansları düzenlemeli, fikirlerine değer verdiği insanlarla karar aşamasında mutlaka fikir alışverişinde bulunmalıdır.
Erkan Denk – Atatürk Üniversitesi Erzurum Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi
İyi bir satış ve pazarlama müdürü, satacağı ürün hakkında (otel işletmelerinde, otelin genel ve odalarının özellikleri, ekstraları, en fazla gelir getiren etkinlikler hakkında) kusursuz bilgiye sahip olmalıdır. Ayrıca iletişimi kuvvetli, müzakere yeteneği gelişmiş, pazar koşullarını iyi bilen ve takip eden, ulusal ve uluslararası sektörel gelişmeleri yakından izleyen bir yönetici olmalıdır. Risk yönetimi konusunda tecrübeli olması da kendisine olumlu katkılar sağlayacaktır. İşletmede verilen hizmetler hakkında planlama yapabilmeli ve değişik stratejiler geliştirebilmeli. Çalıştığı ekibini yönetebilen, yönlendirebilen aynı zamanda bütçe hazırlayabilmeli ve analiz yeteneğine sahip olmalıdır. Yeniliklere açık, kendini ve ekibini geliştirebilen yapıda olmalıdır.
Dinlemeyen, sürekli şikayet eden, problem çözmeye yanaşmayan, çok bilmiş gibi görünen aslında hiçbir şeyden haberi olmayan satış pazarlama müdürü olmamalıdır. Aslında yukarıda söylediklerimizin zıt anlamlılarını da sayabilirim.
