Beste Güçer
Gözünüzün önüne bir Türkiye haritası getirin ve sürekli oradan oraya uçuşan, uçuştukça arkasından bir kuyruklu yıldız gibi ışık saçan kitaplar hayal edin. İşte bu hayalinizin adı: Gezici Kütüphaneler…
Türkiye’de ilk gezici kütüphane olgusu 1960’lı yıllarda Ürgüp’te, 35 köye yük hayvanlarıyla kitap götüren Mustafa Güzelgöz ile başladı. Kütüphane memuru olan Mustafa Güzelgöz, kütüphaneye erişimi olmayan köylere kitap taşıması başlangıç oldu. Halk, belirli aralıklarla onlara kitap getiren bu memura “Eşekli Kütüphaneci” dedi. 1963 yılında Mustafa Güzelgöz fedakarlığı ve emekleri neticesinde Amerikan Barış Gönüllüleri Derneği’nin İnsanlığa Hizmet Ödülü’ne layık görüldü.
Gezici Kütüphane geleneğinin bu topraklardaki tarihi oldukça eskiye dayanıyor. Osmanlı döneminde sadrazamların köy köy dolaşarak halka okuma-yazma öğretmeleri bu uzun yolun patika haliydi. Yakın tarihe döndüğümüzde Eşekli Kütüphaneci Güzelgöz’ün öncülük ettiği Gezici Kütüphane projesine, ilk olarak 1963’te bütçe tahsis edildi. İlerleyen yıllarda ise minibüs ve otobüs ile kütüphane hizmetleri verilmeye başlandı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’nün (KYGM) Gezici Kütüphane hizmetlerinin yaygınlaştırılması çalışmaları günümüzde devam ediyor.
Gezici Kütüphane ile umut ve daha fazlası…
Bugün, Türkiye’deki gezici kütüphaneler, modern araçlarla donatılarak halkın ihtiyaçlarına cevap vermek üzere tasarlandı. Özellikle pandemi sürecinde, diğer kütüphanelerin kapatılması ya da sınırlı hizmet vermesi nedeniyle, gezici kütüphanelerin önemini zaten bir kez daha hatırlamıştık. Deprem felaketi nedeniyle tekrar hafızalarımız tazelendi. Bölgede hizmet veren Gezici Kütüphaneler; çocuklara, gençlere ve okuma tutkusunu içinde barındıran depremzedelere büyük katkı sağladı. Deprem bölgesine gönderilen Gezici Kütüphaneler; acının, kaosun, karmaşanın ve umutsuzluğun içine ışık saçarak geldi.
Artık Gezici kütüphaneler, insanlara sadece okuma materyalleri sunmuyor. Kullanıcılar, bilgi ve iletişim teknolojilerinden de yararlanıyorlar. Bilgisayar ve internet bağlantısı, kullanıcılara bilgi çağına ulaşma yolunda bilgi teknolojilerini kullanma olanağı sağlıyor. Böylece internete erişimin bedava olması ve vatandaşlara verilecek bilgisayar eğitimi ile günümüz bilgi toplumunda “dijital uçurum” olarak adlandırılan uluslararasında bilgiye erişim ve bilginin yeniden üretimi alanlarındaki farkın kapatılması için olanak yaratılıyor.
Ülkemizde Kültür ve Turizm Bakanlığı organizasyon ve denetiminde, ‘yaşayan kütüphaneler’ konseptiyle hizmet veren gezici kütüphaneler; ödünç verme, internet erişimi, film gösterimi, süreli yayınlardan ve eğitici oyuncaklardan yararlanma gibi hizmetler de sunuyor. Gezici kütüphane araçlarında, ortalama 2 bin adedin üzerinde ve her kesime uygun güncel kitap koleksiyonu bulunmakta olup, söz konusu eserler belirli aralıklarla değişiyor.
Deprem bölgesine “sadık bir dost” gibi gelen Gezici Kütüphaneler 150 personeli ile hizmet veriyor. Batman, Siirt, Burdur, Mardin, Trabzon, Elazığ, Sivas, Kırşehir, Nevşehir, Erzurum, Manisa, Yozgat, Amasya, Giresun, Kırşehir, Bingöl, Kocaeli, Erzincan, Hakkari ve Karaman’dan 31 Gezici Kütüphane bölge halkının hem ihtiyaçlarını karşılamasına hem de motivasyon bulmasına yardım ediyor. Bu 31 kütüphane dışında günümüzün ‘Eşekli Kütüphaneci’leri de çeşitli illerden bölgeye yardım götürdü. Sadece kütüphane hizmeti vermeyen bu proje, tam da kuruluş amacına ve öncüsü Mustafa Güzelgöz’ün vizyonuna uygun olarak, bu büyük felakette de üzerine düşeni yaptı.
Dünyada Gezici Kütüphaneler
Gezici Kütüphaneler, dünyada çeşitli örneklerle hayat buluyor. 1950 yılından sonra hemen hemen dünyanın her tarafında gezici kütüphane hizmetinin verildiğini görüyoruz. Amerika Birleşik Devletleri’nin bütün eyaletlerinde bugün gezici kütüphane hizmeti bulunuyor. Sayısı binleri geçen gezici kütüphanelerden 11 milyon kişi ödünç kitap alıyor. İngiltere’de 1938’den önce şehirlerde başlayan bu hizmet savaştan sonra taşrada da geliştirildi. Bugün İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda da belediye ve vilâyet kütüphaneleri tarafından 250 gezici kütüphane halka hizmet veriyor.
Dünya genelinde kara taşıtları ile yapılan gezici kütüphane hizmetlerinin, İsveç’te gemiyle, Fransa’da trenlerle, Norveç’te hem deniz hem karayolu taşıtlarıyla, Sovyetler’de ise posta yoluyla da olmak üzere çeşitli yollarla halkla buluşturulduğu biliniyor.
Bu haber GM Turizm ve Yönetim Dergisi’nin 158’inci sayısında yayımlanmıştır.
Dergi görünümü için buraya tıklayın
