İŞTE TURİZM İÇİN ÇIKIŞ YOLLARI

65

Zor geçen 2015 yılından sonra Rusya krizi ile başlayıp Sultanahmet’teki terör saldırısı ile devam eden gerilimlerle sarsılan turizm sektörü, 2016 yılını kaybetmek istemiyor. Başbakan Ahmet Davutoğlu, Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ile Turizm Bakanı Mahir Ünal’a sektör adına çıkış yolları önerilerini raporlayıp yollayan TÜRSAB Başkanı Başaran Ulusoy, ‘bankalardan anlayış, KDV ve SGK primlerinde indirim ile vergi ödemelerinde erteleme’ istedi.

‘Agresif tanıtım kampanyaları’ ile atağa kalkmayı hedefleyen TÜRSAB, ‘daha çok harcayan turist’ için ABD’den 1 milyon, Latin Amerika ülkelerinden 500 bin turist hedefi koydu. TÜRSAB ayrıca, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile birlikte yerli turiste piyasanın yarısı kadar faizle kredi verilmesi için de görüşmeler yapıyor.

Türk turizm sektörü artan terör olayları ve Rusya krizinin de etkisi ile en zor dönemini geçiriyor. 2015 yılını tüm bu gelişmelere rağmen yaklaşık 36.2 milyon turist ve yüzde 1.6 kayıpla kapatan sektör, böyle devam ederse geçen yıldan daha zor bir yıl geçirecek gibi görünüyor. Bu duruma karşı harekete geçen Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) çıkış yolu önerilerini kapsayan bir rapor hazırlarken, bu raporun özetini bir mektupla siyasilere gönderdi. TÜRSAB Başkanı Başaran Ulusoy imzası ile Başbakan Ahmet Davutoğlu, Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ile Kültür ve Turizm Bakanı Mahir Ünal’a gönderilen ve sektörün taleplerini de içeren mektupta,  “Gerek dünyada gerek ülkemizde yaşanan hassasiyetler iş dünyasını son derece olumsuz etkiliyor. Temel dayanağı barış ve istikrar olan turizm sektöründe bu durum daha da net ortaya çıkıyor” denildi.

TÜRSAB Başkanı Ulusoy, yatak sayısı 1.1 milyona ulaşan, halen 40 bin yataklık yatırımı devam eden ve 1 milyondan fazla sigortalı çalışanı bulunan turizm sektörünün bu yaşanan sorunlardan ayakta çıkması gerektiğinin altını çizerken, turizm sektörünün 2016’yı hasarsız atlatabilmesi için başta Davutoğlu olmak üzere siyasilerden destek isteyen TÜRSAB’ın hasar tespit raporu ve yolladığı öneriler mektubundan öne çıkanlar şöyle:

·       2015’te Türkiye’ye gelen turist sayısı yüzde 1,6 düştü, turizm 32 milyar dolar seviyesinin altına geriledi. En çok düşüş Rusya’da. Yabancıların 2015’te kartla yaptığı konaklama harcamaları dolar bazında yüzde 6 geriledi.

·       Dünyada 2015’te uluslar arası turist rekor kırdı, turist kur volatilitesi ve güvenlik kaygısıyla gelişmiş ülkeleri tercih etti.

·       2016 yılı için hedef Rusya’nın açığını kapatacak yeni destinasyonlar ve daha çok harcama yapan turist. ABD’den 1 milyon, Latin Amerika’dan 500 bin turist hedefleniyor. Bu bölgelerden gelen turistin kişi başı harcamasının ortalama turistin 3-4 katı olması öngörülüyor.

·       TÜRSAB, yerli turiste piyasanın yarısı kadar faizle kredi verilmesi için Turizm Bakanlığı ve bankalar ile görüşüyor.

·       Moral artırmak için bankaların ve ilgili devlet kurumlarının anlayışlı olmaları sağlanmalı.

·       Devlet-özel sektör işbirliğinde agresif yurt dışı tanıtım kampanyaları gerçekleştirilmeli.

·       Yerli turisti hareketlendirmek için etkili erken rezervasyon kampanyası yapılmalı.

·       Kruvaziyer turizmine destek için Yenikapı Miting Meydanı’nın bir bölümü kruvaziyer limanı haline getirilmeli.

·       Özellikle Rusya’dan gelen iptaller (örneğin iptal olan futbol kulüp kampları ilgi ilgili otellerle acentalar arasında yaşanan sorunlar) konusunda ilgili sektör ve kurumların anlayışlı davranması için genelge yayınlanmalı.

·       Tüm turizm hizmetlerinde KDV oranı yüzde 8’e düşürülmeli, SGK primlerinde 2016 yılına özel indirim sağlanmalı.

·       Vergi ödemelerine 1 yıl erteleme sağlanmalı.

·       Charter’lara verilen desteğin Sabiha Gökçen Havalimanı’nı da kapsamalı.

·       Turizm taşımacısına ÖTV’den muaf mazot sağlanması.

·       Kamu çalışanlarının tatil bedelinin bir bölümünün devlet tarafından prim olarak karşılanması.

 

BÖLÜM 1: TURİZMDE HASAR TESPİTİ

 

Turizm sektörü çok zor bir yılı geride bıraktı. 2015 yılında Türkiye’nin gündeminde Rusya krizinden terör saldırılarına pek çok sorun yer alırken, bu gerilimlerin en büyük yansıması turizm sektöründe yaşandı. 2016 yılına 2015 yılından başlayıp etkileri devam eden sıkıntılarla giren turizm sektörünü temsilen TÜRSAB, hasar tespit raporu hazırladı ve çözüm önerilerini başta Başbakan Ahmet Davutoğlu olmak üzere ilgili siyasi otoritelerle paylaştı.

 

RUSYA VE TERÖR DAMGA VURDU: TÜRSAB raporuna göre, turizm sektörüne hasar veren olayları şöyle özetlemek mümkün:

 

RUSYA: Rusya’daki ekonomik krizin ilk sinyalleri 2015 yılının ilk çeyreğinde geldi. Bu sinyaller üzerine Rusya ve İran dahil olmak üzere toplam 13 ülkeye (İran, Rusya, Azerbaycan, Belarus, Ermenistan, Moldova, Kazakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Gürcistan, Özbekistan, Ukrayna ve Kırgızistan) nisan ve mayıs aylarında uçak başına 6 bin dolar yakıt desteği verilmesi kararı çıktı. Havayolu şirketleri ve oteller bu pazarlar için özel kampanyalar başlattı. Rusya’daki ekonomik krize ek olarak 24 Kasım’da Rusya ile yaşanan uçak krizi sonrasında da farklı bir boyuta taşındı. Charter seferleri iptal edildi, Ruslar’a ‘Türkiye’ye gidilmemesi’ çağrısında bulunuldu, tur şirketleri lisans iptalleriyle karşı karşıya kaldı.

 

SEÇİMLER: Önce 7 Haziran’da genel seçimler yapıldı. Ardından hükümet kurulamayınca Türkiye yeniden seçim atmosferine girdi. 1 Kasım’da tekrar genel seçimler yapıldı. Seçim ortamı, özellikle yerli turistin tatil alışkanlıklarını olumsuz etkiledi.

 

TERÖR: 10 Ekim’de Ankara’da Emek, Barış ve Demokrasi Mitingi öncesinde 2 canlı bombanın patlattığı bombalar sonucunda 100’ün üzerinde vatandaş hayatını kaybetti. Türkiye’nin dünya basınında bomba ve patlama haberleriyle gündeme gelmesi tedirginlik yaratmışken, 12 Ocak’ta İstanbul’un en çok turist çeken noktası ve turizmin kalbi olan Sultanahmet Meydanı canlı bomba saldırısı ile sarsıldı. Tamamı turist 10 kişi hayatını kaybetti, onlarca insan yaralandı. Sadece Türkiye, Fransa’daki terör olayları da dünyada turizm sektörüne darbe vurdu.

 

EN ÇOK TURİST GÖNDEREN 10 ÜLKEDEN 4’ÜNDE DÜŞÜŞ VAR: Bu sıkıntılar, Türkiye’nin turizm verilerinde de kendini gösterdi. Türkiye’ye gelen turist sayısı 2015 yılında 2014 yılına göre yüzde 1,6 gerileyerek 36 milyon 244 bin 632 olarak gerçekleşti. Türkiye’ye en çok turist gönderen ilk 10 ülke arasında en büyük düşüş sayısal olarak Rusya’da yaşandı. Rusya’dan gelen turist sayısı yüzde 18,5 düşerek 3 milyon 649 bin seviyesine geriledi. En çok turist gönderen ilk 10 ülkeden 4’ünde düşüş yaşandı.

TABLO 1 : UÇAK KRİZİNDEN ÖNCE RUSYA’DA KAYIP YÜZDE 18

TURİZM GELİRİ EN ÇOK 4’ÜNCÜ ÇEYREKTE ETKİLENDİ: Azalan yabancı turist sayısı turizm gelirlerine de yansıdı. Türkiye’de cari açığın kapatılmasında en önemli araçlardan biri olan turizm gelirleri 2015’te yüzde 8,2 gerileyerek 31,4 milyar dolar seviyesine indi. Bu rakamla turizm geliri 2013 yılının bile gerisine düştü. Çeyrekler bazında bakıldığında en büyük düşüşün yüzde 14,3 ile 4’üncü çeyrekte yaşandığı göze çarptı.

TABLO 2: TURİZM GELİRİ %8,2 GERİLEDİ

 

KREDİ KARTIYLA OTEL ÖDEMESİ GERİLEDİ: 2015 yılında yerli ve yabancının kredi kartlarıyla yaptığı toplam konaklama harcaması 7.8 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu rakam önceki yıl 8.3 milyar TL seviyesindeydi. Banka kartlarıyla yapılan konaklama harcamaları ise çok ufak bir artışla 1 milyar TL seviyesini korudu. Öte yandan işlem adetlerindeki düşüş daha fazla oldu. 2014 yılında banka ve kredi kartlarıyla yapılan konaklama işlem adedi 22 milyon adet seviyesindeyken, 2015 yılında bu rakam 19 milyon adetlere geriledi. Bir başka deyişle, 2015 yılında daha az kişi daha büyük tutarda konaklama harcaması yaptı. Bu da turizmdeki yavaşlamayı gösteren bir diğer veri olarak kayıtlara geçti.

TABLO 3: KARTLARLA YAPILAN KONAKLAMA HARCAMASI 8.9 MİLYAR TL’YE DÜŞTÜ

 

TURİST, 2015’TE GELİŞMİŞ ÜLKELERİ TERCİH ETTİ: Dünyada uluslararası turist sayısı 2015 yılında yüzde 4.4 büyüyerek beklentilerin üzerine çıktı ve 1 milyar 184 milyona ulaştı. Turist sayısındaki artışta, daha önceki yıllardan farklı olarak, gelişmiş ülkeler daha etkili oldu. Gelişmiş ülkelerdeki turist sayısı artışı yüzde 5’i aşarken, gelişmekte olan ülkelerde bu oran yüzde 4’te kaldı. Uluslararası turist, 2015’te dalgalı kurlar ve güvenlik kaygıları nedeniyle rotasını gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere çevirdi. Dünya Turizm Örgütü’nün açıkladığı beklentilere göre 2016 yılında uluslararası turist sayısında yüzde 4’lük büyüme yaşanacak.

 

BÖLÜM 2: BÜYÜK PAZARLARDAKİ SON DURUM

 

RUSYA UÇAK KRİZİNİN ETKİSİNDE: Zaten ekonomik olara zorda olan Rusya ile ilişkiler uçak krizinin ardından daha sert bir zemine taşındı. Yılda 4.5 milyon turistin geldiği Rusya pazarı bu yıl gerçek anlamda alarm veriyor. Charter seferleri kaldırıldığı ve Türk acentaların lisansların iptal edilmeye başlandığı için Türkiye’ye gelmek isteyen Rus turistin önünde tarifeli sefer dışında seçen kalmadı. Bu pazarda eli kolu bağlı olan sektör kendine bu büyüklükte yeni pazarlar bulmak için agrasif bir tanıtım kampanyasına gecikmeden başlamak zorunda.

TABLO 4: RUS TURİST SAYISI 4.5 MİLYONDAN DÖNDÜ

 

 

SULTANAHMET ALMANYA PAZARINI SARSTI: 2015 yılında ekonomik sıkıntı yaşayan Rusya pazarındaki kayba karşı Türkiye’nin kurtarıcı pazarı Almanya oldu. Bütün büyük pazarlarda kayıplar yaşanırken 2015’te Almanya’dan gelen turist sayısı yüzde 6.3 oranında artarak 5.4 milyona ulaştı. Ancak en son Sultanahmet’teki terör saldırısında en çok hayatını kaybedenlerin Almanlar olması bu ülkeye özel bir çalışma yapmanın gereğini ortaya koyuyor.

TABLO 5: ALMAN TURİST 6 MİLYONA GİDİYORDU

 

İSRAİL İLE NORMALLEŞME RÜZGARLARI:  Davos ve Mavi Marmara sonrasında gerilen ilişkilerin son dönemde normale dönmesi olumlu bir haber. Bir dönem 500 bini aşan İsrailli turistin yeniden dönmeye başladığı rakamlarda da kendini gösterdi. 2013 yılında İsrail’den 164 bin turist gelirken bu rakam 2014’de 180 bini aştı. 2015’te ise bir çok pazarda kayıp varken önemli bir artışla rakam 225 bine dayandı. Bu trendin devam etmesi için mutlaka yeni adımlar atılmalı ve kampanyalar ile bu pazara özel çalışma yapılmalı.

TABLO 6: İSRAİL SON 5 YILIN ÜZERİNE ÇIKTI

YAPTIRIMLAR KALKTI, İRAN UMUT VERİYOR: Yıllar sonra bu ülkeye yönelik ambargonun kalkması ticaret hacminin yanı sıra turizm için de umut oldu. İran pazarı 2015 yılında yüzde 6.9 büyüyerek  1.7 milyon kişiye ulaştı. Potansiyel oldukça yüksek bu pazardaki iyileşme umut veriyor. 2010’larda 1.8 milyona kadar çıkan İranlı turist sayısını hızla bu rakama yükseltmek herhangi bir olağanüstü durum yaşanmazsa çok zor görünmüyor. Uçak desteği başta olmak üzere atılan adımların bu pazarda geri dönüş sağlaması bekleniyor.

TABLO 7: İRAN YENİDEN 2 MİLYONA ÇIKABİLİR

 

BÖLÜM 3: SEKTÖRÜN BÜYÜKLÜĞÜ

GSMH’YE YÜZDE 4.4’LÜK DESTEK: Türk turizm sektörü 2015 yılını zor bir yıl olmasına rağmen turist sayısında yüzde 1.6 kayıpla 36 milyonun üzerinde kapattı. Turizm gelirleri de 32 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Ancak 2010 yılında GSMH içinde payı yüzde 3.4 düzeyinde olan turizm sektörü bu rakamı 2014 sonu itibarıyla yüzde 4.4’e çıkardı. 2015 yılında Türkiye’nin ihracatı 143.9 milyar dolar olurken, turizm gelirleri 32 milyar dolar olarak gerçekleşti. Turizm gelirlerinin ihracata oranı da yüzde 22’leri aşmış oldu.

TABLO8: İHRACATIN BEŞTE BİRİ KADAR GELİR

 

40 BİN YENİ YATAK GELİYOR: 1980’li yıllarda toplam turizm işletme sayısı 600’lerde, yatak sayısı ise 50 binlerin altında olan Türkiye’de büyük bir yatırım hamlesi başlatan turizm sektörü 2014 sonu itibarıyla tesis sayısını 4 binin üzerine taşıdı. Toplam yatak sayısı ise çoktan 1 milyonu aştı.  Sorunlara rağmen sektördeki yatırımlar devam ediyor.  2015 yılının ilk dokuz aylık verilerine baktığımızda 171 yeni proje için 2.6 milyar liralık bir yatırım teşviği alındığı görülüyor. 9 aylık dönemde alınan teşviklerden yola çıkıldığında 40 bin yeni yatak kapasitesinin daha yolda olduğu net olarak ortaya çıkıyor.

Turizm sektörü istihdam açısından da büyük bir önem taşıyor. Konaklama sektörü, yiyecek içecek hizmetleri ve acentalar gibi hizmet alanları dahil edildiğinde SGK kayıtlarına göre Türk turizminde istihdam edilenlerin sayısı 1 milyon 100 bine ulaşmış durumda. Türkiye’de sigortalı istihdamın 13.9 milyon kişi seviyesinde olduğu düşünüldüğünde kayıtlı çalışanların yüzde 7.8’inin turizm sektöründe olduğu görülüyor. Halen devam eden yatırımlar nedeniyle kredi borcu yükü olan ve 1.2 milyonu aşkın kişiye iş imkanı sağlayan sektör için bundan sonra atılacak adımlar büyük bir önem arzediyor.

TABLO 9: YATAK KAPASİTESİ 1.1 MİLYONU AŞTI

Turizm  İşletme Belgeli Tesisler          Turizm Yatırım Belgeli Tesisler

 

BÖLÜM 4: 2016’YI HASARSIZ ATLATMAK İÇİN ÖNERİLER

 

DAHA ÇOK HARCAYAN TURİST HEDEFİ: Turizm sektörü 2016 yılında en büyük hazırlık planını Rusya’dan gelecek turist sayısının azalması üzerine yapıyor. Rusya’dan 4,5 milyona yakın turist ağırlayan Türkiye, bu sayının ciddi biçimde azalması ihtimaline karşın başka coğrafyalardan daha çok turist çekmek için kolları sıvadı. TÜRSAB Başkanı Başaran Ulusoy, ABD ve Latin Amerika ülkelerine yoğunlaştıklarını anlatırken, hedefi Latin Amerika’dan 500 bin, ABD’den 1 milyon turist çekmek olduğunu söyledi. Ulusoy, bu ülkelerden gelen turistlerin First Class uçan turistler olduğunu, gittikleri ülkede de daha büyük harcamalar yaptığını kaydetti. Ulusoy, “Türkiye’ye gelen turistlerin ortalama harcamasının 3-4 katı harcama potansiyeli olan turistler bunlar. Dolayısıyla bu sene turist sayısı kadar daha çok harcama yapacak turiste odaklanarak toplam turizm gelirini de dikkate alan bir strateji uygulayacağız” diye konuştu.

 

TURİSTE DÜŞÜK FAİZLİ KREDİ: Ulusoy ayrıca, 2016 yılında yerli turizmin de desteklenmesi gerektiğine vurgu yaparak, yerli turiste düşük faizli kredi verilmesi için Turizm Bakanlığı yetkilileriyle çalıştıkları bilgisini verdi. Ulusoy, bu çerçevede eşzamanlı olarak bankalarla da görüşüldüğünü ifade ederek, turizm harcamaları için piyasa faizinin yarısı kadar düşük faiz verilmesi için ön çalışmaları sürdürdüklerini söyledi.

 

BAŞBAKAN DAVUTOĞLU’NA MEKTUP: Turizm sektörünün 2016’yı hasarsız atlatabilmesi için başta Davutoğlu olmak üzere siyasilerden bir mektupla destek isteyen TÜRSAB, taleplerini şu şekilde özetledi:

·       BANKALARDAN ANLAYIŞ: Sektörün moral kazanması için devletin arkasında olduğu duygusunun kazandırılması, bunu için de bankaların anlayışlı davranmasının sağlanması ve devletin ilgili kurumlarının anlayışlı olması.

·       AGRASİF TANITIM : Devlet-özel sektör işbirliğinde yurt dışı tanıtım kampanyaları gerçekleştirilmesi, bu çalışmaların pazar bazında etkili bir plan çerçevesinde yapılması, agresif bir tanıtım atağına geçilmesi,

·       ERKEN REZERVASYON KAMPANYASI: İç pazarı hareketlendirmek için erken rezervasyon kampanyasının etkili yapılması, 2016 yılı boyunca iç turizmi destekleyen çeşitli kampanyalar yapılması.

·       YENİKAPI’YA KRUVAZİYER LİMAN: Kruvaziyer turizminin desteklenmesi için Sarayburnu Limanı’nın 2 no’lu Kurul’da mevcut sorununun aşılması, Salı Pazarı’nda mevcut çalışmalar nedeniyle daralan liman sahasına alternatif üretilmesi, köklü çözüm olarak Yenikapı Miting Meydanı’nın bir bölümünün kruvaziyer limanı haline getirilmesi.

·       ÖZEL GENELGE YAYINLANMALI: Özellikle Rusya’dan yaşanan iptaller (örneğin iptal olan futbol kulüp kampları ilgi ilgili otellerle acentalar arasında yaşanan sorunlar) konusunda ilgili sektör ve kurumların anlayışlı davranması konusunda bir genelge yayınlanması.

·       KDV’DE VE SGK PRİMLERİNDE İNDİRİM : Tüm turizm hizmetlerinde KDV oranının yüzde 8’e düşürülmesi, SGK primlerinde 2016 yılına özel indirim sağlanması.

·       VERGİDE 1 YIL ERTELEME: Muhtasar ve diğer vergi ödemelerinde 1 yıl erteleme sağlanması,

·       SABİHA GÖKÇEN’E DE DESTEK: Charter’lara verilen desteğin Sabiha Gökçen Havalimanı’nı da kapsaması,

·       TURİST TAŞIMAYA FARKLI KATEGORİ: Ulaştırma Bakanlığı tarafından özel bir düzenleme yapılarak turist taşımacılığı yapan araçların ticari taşıma yapan araçlardan farklı bir kategoride değerlendirilmesinin temin edilmesi, TÜRSAB’ın UKOME’lerde temsil edilmesi.

·       ÖTV’DEN MUAF MAZOT: Turizm taşımacısına ÖTV den muaf mazot kullanımının sağlanması.

·       KAMU ÇALIŞANINA TATİL PRİMİ: Kamu çalışanlarının yaz tatillerini otellerde geçirmeleri konusunda teşvik verilmesi. Tatil bedelinin bir bölümünün devlet tarafından tatil primi olarak karşılanması. Sektörün temsilcisi birliklerin ve ilgili bakanlıkların bu konuda hemen bir formül ortaya koyarak ortak iradenin oluşturulması.