Dünyanın en çok ziyaretçi çeken antik kentlerinden olan Efes’te gözde ziyaret mekanlarından birisi de 2 bin senelik umumi tuvaletler. Roma döneminden kalan tuvaletleri görmek isteyen yüzbinler , uzun kuyruklar oluşturuyor. Celsus Kütüphanesi’nden Yamaç Evler’e doğru yürüyen ziyaretçilerin önünde kuyruk oluşturduğu umumi tuvaletler Roma döneminin tuvalet kültürünü merak edenleri kendisine çekiyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre Senenin ilk yarısında 800 bine yakın kişinin gezdiği Efes Antik Kenti, Celsus Kütüphanesi, Yamaç Evler, antik tiyatro ve tapınaklarıyla tanınıyor. Şayet kenti gezen değişik ülkelerden insanların ilgisini en çok çeken yerlerden birisi de umumi tuvaletler. Kent içinde değişik noktalarda mevcut bulunan ve 2 bin senesi aşkın bir tarihe sahip umumi tuvaletlerden en korunmuş olanı ise Yamaç Evler’in karşısında bulunuyor .
Efes Müzesi eski arkeoloğu Cengiz İçten, dünyada en iyi korunmuş antik umumi tuvaletlerden birisinin Efes’te yer aldığını, bu tuvaletlerin Roma dönemi tuvalet kültürüne ait gerçekleri bugüne taşıdığını ifade etti .
Antik zamanda insanların yan yana oturarak tuvalet ihtiyacını giderdiğini, Efes’teki umumi tuvaletin de bir mermer blok üzerine açılan deliklerden oluştuğunu ifade eden İçten, bu deliklerin 3 metre altında kanalizasyonun bulunduğuna dikkati çekti.
Tuvaletin arkasında mevcut bulunan hamamda kullanılan suyun bu kanallardan geçtiğini, böylelikle dışkıların taşınarak koku sorununun çözüldüğünü ifade eden İçten, tuvalette insanların oturduğu bölümün hemen önünden de taharet temizliği için sürekli suyun aktığı küçük bir kanalın bulunduğunu belirtti .
İçten, şu bilgileri verdi
“O zamanda tuvaletler bir sosyalleşme mekanıydı. İnsanlar tuvaletlerini icra ederken sohbet edebiliyorlardı. Tuvalete oturan insanların hemen karşısında bir havuz ve bunun çevresinde de üzerinde heykel ve kabartmaların yer aldığı bölümler vardı. Oturma bölümlerinin hemen önünden önceki kanal, temizlenmek içindi. O zamanda herkesin kendisine ilişkin , ucunda sünger takılı olan taharet çubuğu vardı. Bu çubuk ve kanaldan önceki suyla taharet alıyorlardı.”
Kentin içinde değişik noktalarda da tuvaletler bulunduğunu, kent temizliğine çok büyük ehemmiyet verildiğini açıklayan İçten, insanların sokakta gereksinim görmesinin engellenmesi amacıyla belirgin noktalara ikaz yazıları yazıldığına işaret etti.
Celsus Kütüphanesi önündeki bölümde bir duvarın üzerinde “Buraya çiş yapanı tanrıça Hekate çarpsın” yazısının yer aldığını, okuma yazma bilmeyenler için de Hekate’yi ifade eden çam ağacı resminin çizildiğini ifade eden İçten, bu sorunun günümüzde de devam etmesi ve benzeri yazılarla engellenmeye çalışılmasının enteresan karşılandığını açıkladı .
Antik tuvalet kazılarının arkeologlar için çok fazla mühim olduğuna da işaret eden İçten, tuvalete giren insanların ceplerinden düşürdükleri para benzeri materyallerin döneme ait net bilgiler sunabildiğini de sözlerine ekledi. MİLLİYET
